Uğursuzluk Var Mıdır?
Hadisler kendi aralarında çeliştikleri gibi aynı zamanda kimi hadisler anlamı tamamen değiştirecek şekilde yanlış aktarılmışlardır. Örneğin bir hadis metninde peygamberimizin şu şekilde söylediği iddia edilmiştir:
“Hastalıkta bulaşıcılık yoktur, herhangi bir şeyde uğursuzluk da yoktur. Uğursuzluk ancak üç şeydedir: Atta, kadında ve evde.”[1]
Yine benzer bir rivayette bu kez at yerine hayvan denilerek rivayet tüm hayvanları içine alacak şekilde genişletilmiştir. Söz konusu hadis ile ilgili bir rivayet ise şu şekilde kaydedilmiştir:
“Baykuş ötmesinde bir şey yoktur, hastalıkta bulaşıcılık yoktur, herhangi bir şeyde uğursuzluk yoktur. Eğer herhangi bir şeyde uğursuzluk olsaydı, atta, kadında ve evde olurdu.”[2]
Bir diğerinde ise bu rivayetin
“Uğur, kadında, atta ve evdedir”[3]
şeklinde bir versiyonu kaydedilmiştir. Görüldüğü gibi en güvenilir kabul edilen hadis kaynakları içinde anlamı tamamen değiştirecek şekilde üç farklı rivayet kaydedilmiştir. Muhtemelen peygamberimizin Kur’an ayetlerinden hareketle insanların sorularına vermiş olduğu birçok cevap, zaman içinde bu şekilde takla atarak değişime uğramış ve hiç olmadık anlamlar kazanmıştır.
Bu duruma bir başka örnek de Tirmizi’nin
“Şüphesiz malda zekâttan başka da bir hak vardır.”[4]
şeklindeki rivayetinin İbn Mace tarafından:
“Malda zekâttan başka hak yoktur.”[5]
şeklinde kaydedilmiş olmasıdır. Yine ‘mirac hadisi’ olarak bilinen hadisin de zannedildiği gibi tek bir rivayet metnine dayanmadığı ve söz konusu farklı rivayetlerde ihtilaf, tutarsızlık ve çelişkiler olduğu görülmektedir. Buna rağmen genelde söz konusu hadis rivayeti tek bir metni varmış gibi anlatılmakta ve rivayetler arasındaki apaçık farklar göz ardı edilmektedir. Oysa bu rivayetler bir arada değerlendirildiklerinde mekânı, zamanı, sayısı, ruhen ya da bedenen olduğu gibi temel konularda çok ciddi ihtilaflar söz konusudur.
[1] Buhari, Cihad, 47; Nikâh, 18; Tıp, 43,54; Müslim, Selam, 115; İbn Mace, Nikâh, 55; Tirmizi, Edeb, 58.
[2] Buhari, Cihad 47, Nikâh 17; Müslim, Selam 119, (2226).
[3] Tirmizi, Edeb 58; İbn Mace, Nikâh 55.
[4] Tirmizi, Zekât 27.
[5] İbn Mace, Zekât 3.
