İblis (Şeytan) Cin midir Yoksa Melek mi?
Sorunun Detayı:
Kehf suresinin 50. ayetinde iblisin (şeytanın) cin olduğu yazıyor halbuki bakara suresinin 34. ayetinde iblisin bir melek olduğu anlaşılıyor. Bu bir çelişki değil midir ?
Cevap:
Bakara suresinin 34. ayetinde şöyle yazıyor:”Hani biz meleklere: Âdem’e secde edin, demiştik. İblis hariç hepsi secde ettiler. O yüz çevirdi ve büyüklük tasladı, böylece kâfirlerden oldu.”
Bu ayetin arapçasında kesinlikle iblisin bir melek olduğu anlaşılmıyor ! Bakara suresinin 34. ayeti türkçe mealde yanlış anlaşıldığı için ayetlerde çelişki olduğu sanılıyor.
Bu ayette Arapçada ”tağlib sanatı” diye bilinen bir dil kullanımı mevcuttur. Tağlib sanatına göre çoğunluğa hitap edilir.
Örneğin bir sınıfta yüz öğrenci var ise ve bu yüz öğrencinin arasında yalnızca bir tane kız var ise, bu öğrencilerden ayağa kalkmalarını istediğimizde ”bütün erkekler ayağa kalksın” dememiz yeterlidir. Yani Arapçadaki bu sanata göre o tek kızı ayrı belirtmeye gerek yoktur. Bu dilde kolaylık sağladığı için Araplar literatüründe yerini anlmıştır. Bu sanatın kullanımı islam öncesine dayanmaktadır. Birazdan Kuran’dan önce de bu sanatın kullanıldığına dair örnekler sunacağız.
Örneğin bir sınıfta yüz öğrenci var ise ve bu yüz öğrencinin arasında yalnızca bir tane kız var ise, bu öğrencilerden ayağa kalkmalarını istediğimizde ”bütün erkekler ayağa kalksın” dememiz yeterlidir. Yani Arapçadaki bu sanata göre o tek kızı ayrı belirtmeye gerek yoktur. Bu dilde kolaylık sağladığı için Araplar literatüründe yerini anlmıştır. Bu sanatın kullanımı islam öncesine dayanmaktadır. Birazdan Kuran’dan önce de bu sanatın kullanıldığına dair örnekler sunacağız.
Yukarda verdiğimiz örnekte olduğu gibi bu ayette iblisi ayrı belirtmek gerekmiyor. Dolayısıyla bu ayette iblisin melek olduğu anlaşılmıyor. Kehf suresinin 50. ayetinde iblisin açıkça cin olduğu yazıyor: ”o cinlerdendi”
A’raf suresinde iki tane ardı ardına inen ayetlerinde meleklere
hitap edilmesinden iblisin de melek olduğunun kesinlikle çıkarılamayacağı anlaşılıyor.
A’raf 11:”Andolsun sizi yarattık, sonra size şekil verdik, sonra da meleklere, Âdem’e secde edin! diye emrettik. İblis’in dışındakiler secde ettiler. O secde edenlerden olmadı.”
A’raf 12:”Allah dedi ki: Ben sana emretmişken seni secde etmekten alıkoyan nedir? (İblis): Ben ondan daha üstünüm. Çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın, dedi.”
Bakın ilk ayette meleklere hitap arasında iblis te vardır. Hemen sonraki ayette bu konuda devam ederken iblisin meleklerden farklı olduğu anlaşılıyor. Yani Kuran’ın yazarı meleklere hitap ederken iblisin melek olmadığının farkında olduğu bariz şekilde ortadadır. Ayrıca bir sonraki ayet bile olsa 11. ayette cümlenin bitmediğine de dikkat edin. Çünkü 12. ayet direk ”Allah dedi ki” (Kâle) diye başlıyor.
Ateistlere burda sorabiliriz: Aynı cümle içinde çelişki olması mantıklı mıdır? Bunun bir çelişki olduğu mu daha mantıklıdır yoksa bunun bir hitabet sanatı olduğu mu ? Şimdi size bunun bir hitabet sanatı olduğunu gösterelim.
Tağlib sanatı hakkında genel bilgi ve islam öncesi uygulandığına dair örnekler:
Tağlib kelimesi Arapça’da galip getirmek, üstün kılmak anlamlarına gelmektedir. Tağlib kelimesinin kök harflerinden oluşan kelimeler ise genelde kuvvet, şiddet, galibiyet, üstün gelme, kazanma, kahretme ve zorlama anlamlarına gelmektedir.
Tağlib sanatı: kendilerinde tağlib yapılacak iki şeyden birisinin diğerine tercih edilmesi ve onlardan tercih edilen şeyin lafzının her ikisi için de kullanılmasıdır.
Arap dilinde çok kullanılan tağlib birçok belagat kitabında da işlenmiştir. Bu edebi sanat Arap dilinde çok kullanıldığından dolayı, zamanla Türk diline de geçmiş ve eski Türkçe eserlerde de kullanılmıştır.
İslam öncesi kullanıldığına dair örnekler:
birinci örnek :
ikinci örnek:
Sonuç
Bakara suresinin 34. ayetinde ”meleklere” diye hitap edilirken bu hitap edilen kişilerin arasında iblisin olmasından iblisin de bir melek olduğu sonucuna varılamaz, çünkü Arapça’daki tağlib isimli sanata göre azınlığı belirtmeye gerek yoktur. Bu yüzden bu ayetten iblisin bir melek olduğu anlaşılmıyor. Dolayısıyla bu ayet başka ayetlerle çelişmemektedir.
